Ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα σε αυτήν τη χώρα; Πολλοί υποστηρίζουν πως, μεσούσης της οικονομικής κρίσης, οι Έλληνες συνεχίζουν να υπερ-καταναλώνουν και να επαίρονται μάλιστα γι’ αυτό. Άλλοι θεωρούν πως αυτή η υπερ-κατανάλωση είναι η αιτία για την οικονομική κρίση στην Ελλάδα. Κανείς όμως δεν σκέφτεται πως όλη η αποτυχία στην οικονομία δεν έχει να κάνει με το ότι καταναλώνουμε, αλλά με το ότι δεν παράγουμε.
Στη σημερινή κοινωνία του mobility ή ελληνιστί της κινητικότητας, στο σημερινό πρότυπο του «φαίνεσθαι» και όχι τόσο του «είναι», το καταναλώνω δεν είναι τίποτε άλλο παρά η άλλη όψη του παράγω. Με ορολογία marketing, ο λεγόμενος prosumer. («producer» και «consumer» μαζί). Η Ελλάδα, σε αυτές τις δύσκολες μέρες που περνάει, αρχίζει να συνειδητοποιεί πως οι εξαγωγές της και η βιομηχανία της είναι μηδαμινές. Η ομοιότητα μεταξύ ενός Έλληνα και ενός Γερμανού είναι ότι και οι δύο οδηγούν ένα Golf, ενώ η διαφορά τους είναι πως ο Γερμανός το παράγει κιόλας. Με άλλα λόγια, ο Γερμανός μπήκε σταδιακά στις βιομηχανικές προκλήσεις που έφτιαξε μόνος του, ενώ ο Έλληνας από εκεί που αγόραζε το γαιδούρι για να πάει στο αμπέλι του, ξαφνικά αγοράζει το ξενόφερτο αμάξι του για να πάει στη δουλειά του.
Βέβαια, η μικρή μας Ελλάδα επηρεάστηκε και από τις γενικότερες διεθνείς αλλαγές. Η παγκόσμια οικονομία, προϊόντος του χρόνου, από την ύψιστη αξία της αποταμίευσης που είχε πριν ορισμένες δεκαετίες, κατέληξε στην ύψιστη αξία της (υπερ)κατανάλωσης. Δάνεια, πιστωτικές κάρτες, πλαστικό χρήμα που κινείται και επενδύεται συνεχώς. Γιατί άραγε; Γιατί έτσι το ορίζει η εποχή; Για να «καλυφθεί» το εσωτερικό κενό; Ή μήπως γιατί απλά έτσι εξελίσσεται η κοινωνία; Όπως και να΄ χει, ο κόσμος αδιαμφισβήτητα, καταναλώνει και αντλεί ευχαρίστηση από αυτό.
Τι πρόκειται να γίνει; Θεωρώ πως η δική μας γενιά, η generation y, αρχίζει με αργά αλλά σταθερά βήματα να επιστρέφει στην αρχική αποταμίευση των παππούδων μας. Η ανασφάλεια που νιώθει ο νέος όταν βγαίνει στην αγορά εργασίας λόγω των δυσμενών οικονομικών δρώμενων, η δύναμη της τηλεόρασης που ίσως γιγαντοποιεί την οικονομική κρίση, η παγκοσμιοποίηση και γενικότερα οι νέες συνθήκες, θεωρώ πως κάνουν τις νέες γενιές πιο «συντηρητικές», πιο φειδωλές, πιο «προγραμματισμένες». Δεν ξέρω αν είναι η ιδέα μου ή όχι, πάντως οι σημερινοί εικοσάρηδες έχω την αίσθηση ότι εκτιμούν το χρήμα περισσότερο από ότι οι γονείς τους. Τώρα κατά πόσο αυτό είναι καλό, αυτό είναι μια άλλη υπόθεση….
Μετά το ερώτημα «τι πρόκειται να γίνει», έρχεται και το ερώτημα «τι μπορεί να γίνει;». Μπορεί η Ελλάδα να αναπτύξει τομείς που μέχρι τώρα δεν αξιοποιούσε; Υπάρχουν πηγές που μπορούν να γίνουν εκμεταλλεύσιμες; Φυσικά. Ας φέρουμε στο μυαλό μας το παράδειγμα της Νορβηγίας, μιας χώρας που πριν μερικές δεκαετίες ήταν κυρίως αγροτική. Μέσα σε λιγότερα από τριάντα χρόνια, αυτή η χώρα κατάφερε, επενδύοντας κόπο και χρήμα στην παιδεία και την εκπαίδευση της, να έχει το καλύτερο ομολογουμένως εκπαιδευτικό σύστημα του κόσμου, μια υπολογίσιμη στις διεθνείς αγορές οικονομία και έναν κολοσσό που ονομάζεται Nokia. Η Νορβηγία κατάλαβε πώς να επενδύει στη νέα γενιά και να μην «σκοτώνει» τα παιδιά της. Γιατί όχι και μεις;
